De aarde krijgt ongetwijfeld nog veel te verduren door de klimaatverandering. Hoe bereiden we ons dicht bij huis voor op de toenemende hitte, wateroverlast of juist droogte? Het staat allemaal in de RAS, de Regionale AdaptieStrategie. In het Duurzaamheidscafé Nijmegen van zondag 13 september in LUX ging het over de noodzaak van de RAS. Het was meteen de wrap-up van Het Grote Straatberaad van Warming Up , waarbij inwoners van Nijmeegse straten samen praten over de klimaatverandering. Hieronder een verslag van Mark Wiering. Wil je het complete café terugkijken? De Vimeo-link vind je onderaan het artikel.
Door Mark Wiering
Gespreksleider is journalist Rob Jaspers, Paul de Graaf zingt, en te gast zijn klimaatambassadeur Margot Ribberink, Beunings wethouder Piet de Klein, RAS-projectleider Mark Kemperman, en Ingrid Kerkvliet van Operatie Steenbreek; op het eind komen de straatcoaches en wethouder Harriët Tiemens aan het woord en draagt dichter/auteur Wout Waanders een column voor.
Rob Jaspers begint aansprekend: over Lent aan Zee. Hij ontdekte een document dat een plan bevatte van ondernemers – over de inrichting van de rivieroever aan de kant van Lent, zij wilden een soort grote Boulevard bouwen; Lent aan Zee. Hij kwam er ook achter dat we eigenlijk al een zeehaven hebben dus we zijn eigenlijk al goed voorbereid op klimaatverandering 😉 Ook is er archeologisch onderzoek gedaan en 440 meter onder de grond zijn resten te vinden van de zee; dat is een tijdje terug, dat moeten we er bij vertellen, dat is namelijk 16000000 jaar geleden.
Het decor bestaat uit bootjes, waar iedereen in zit.
Rob begint met een vraag aan Margot Ribberink: klimaatverandering, het is toch een hele mooie zomer?
Margot: Jij vindt het een hele mooie zomer maar dat is subjectief; in de heetste week alleen al waren er 400 hittedoden, dus ja, dat hangt af van je perspectief, het is natuurlijk niet zo prettig dat door de hitte zoveel mensen overlijden en dat zal nog erger worden-
Mooie zomer verwijst naar het weer, maar het gaat om klimaat: klimaat is het weer gemiddeld over 30 jaar. We mogen verwachten dat de pieken hoger zullen worden, dus meer hittegolven, en de perioden van warmte zullen eerder beginnen en langer doorlopen.
Rob: Zuid-Frankrijk komt naar ons toe? Er zijn ook mensen die dat prettig vinden. Margot: Ja maar ook hagelstenen van 5 cm, ook enorme buien, droogte, perioden van hitte…
Rob: Hoe angstaanjagend is het? Permafrost verdwijnt, smeltende ijskappen… Margot zegt dan: Smeltende toendra’s, ja inderdaad, ik maak me echt veel zorgen, het gaat echt om de verandering van het klimaat, droogte, hitte, overstromingen.
Rob: We zijn er altijd toch goed mee omgegaan? We hebben altijd al onszelf aangepast?
Margot: Ja, maar als dit zo doorgaat moeten we echt ingrijpen; we moeten nadenken over de CO2 (foot-)print: en nadenken over adaptatie en mitigatie; ons gedrag aanpassen; ik breng altijd een paar thema’s naar voren:
– je huis/ woonomgeving vergroenen, isolatie, zonnepanelen, energieverbruik, groene daken, afkoppelen etc.
– mobiliteit, een andere auto gaan rijden , meer OV en vooral de fiets.
– consumeren, minder spullen: wat heb je echt nodig?
– voeding , bijvoorbeeld veel minder vlees eten, plantaardig voedsel …
Rob: Dat is allemaal goed, maar we kunnen dit niet opleggen; je moet mensen meenemen in het verhaal…
Margot: Ja, dat is inderdaad de vraag die ik aan mensen stel wanneer we het hebben over klimaatverandering: wat willen mensen zelf veranderen in het leven; iedereen kan bijdragen, iedereen kan kleine dingen veranderen en grotere dingen veranderen, en zo komt een gesprek op gang.
Klimaatverandering is er, dat wordt erkend
Piet de Klein: ik ben blij dat we nu erkennen dat het probleem er is: klimaatverandering. We willen het samen doen met ondernemers, overheden en mensen zelf. Neem bijvoorbeeld Ewijk: van een boomgaard maken mensen daar een voedselbos; in Beuningen zijn wijken van de toekomst, groepen werken aan windmolens of een zonnepark.
Rob: Oeps, ja windmolens, daar zijn ook heel veel mensen niet blij mee… en overigens neem bijvoorbeeld hitte-eilanden: ik was flabbergasted dat niet alleen de oudere wijken hitte-eilanden hebben, misschien vrij logisch – in het verleden werd er niet op gelet – maar dat ook nieuwe wijken ze hebben: de Waalsprong heeft hitte-eilanden!
Hoe kan dat? Piet: Ja, je moet bij elkaar gaan zitten en overleggen daarover; in herstructureringsprojecten moeten we werken aan meer groen, soms moet er iets afgebroken worden: groen erbij, op tijd beginnen en werken aan groen, aan bossen en bomen. Bijvoorbeeld we gaan een bos bouwen…we gaan 500 nieuwe bomen planten.
Rob: Maar toch, in heel veel gevallen is het de vraag of bomen die gekapt worden, ook wel echt moeten verdwijnen… en moeten we niet vooruitkijken en nu al jonge bomen planten die daarna in de wijk worden gezet. Piet: Ja, maar als een boom al 15 jaar staat, is het niet goed dat die boom gaat verhuizen; als jij al 15 jaar ergens woont dan wil je ook niet zo graag verhuizen…. dus soms is het gewoon beter om die bomen nieuw te planten…
Urgentie groeit
Mark Kemperman: Een paar jaar geleden was hittestress nog een jeukwoord, maar we zien echt dat de urgentie groeit omdat we de hete zomers van nu echt zien en voelen…
Rob geeft een voorbeeld van Arnhem, in Arnhem wordt echt nagedacht over hoe de wind door de stad heen gaat, [vanaf bijvoorbeeld het Sonsbeekpark gaat er een open ruimte naar beneden door de stad heen] en waardoor dat koeling van de stad brengt; het gaat wederom om samen aanpakken, samen nadenken over de planning en ruimtelijke inrichting…
Mensen voelen zich vaak verbonden met de wijk, de stad of het dorp en zoeken graag naar een lokale oplossingen: Wat kunnen we allemaal lokaal doen? Heel veel, de regenton aansluiten, bomen planten, tuin aanpassen;
Rob: Help die mensen dan ook met die regenton! Kunnen we dat niet een beetje stimuleren, de rioolbelasting omlaag? Ja, zeg Piet, dat kunnen we overwegen, maar wat we al doen is het verplicht stellen bij het bouwen en die kant gaan we ook op.
Rob: Heel vaak zijn er allemaal mooie voorstellen maar die kosten ook geld; mensen met geld kunnen dat wel regelen, maar als je geen dikke portemonnee hebt?
Margot: Zeker, ik wil overigens ook wel een positief bericht brengen over deze tijd van het coronavirus: mensen ontdekken de eigen tuin! [Mensen zitten weer meer in hun eigen tuin en voor weinig geld kun je tuin opknappen en dan kun ook meer groen brengen]
Samen vergroenen
Ingrid Kerkvliet van Operatie Steenbreek vertelt in het kort hoe het project is opgebouwd: de gemeente heeft al gewerkt aan vergroening van pleinen maar toen kwam het idee om ook in andere wijken mensen zelf aan de gang te laten gaan; eerst proberen aan te sluiten bij bestaande initiatieven. Gaandeweg vinden de mensen ons; bijvoorbeeld, we komen zelf de tuintegels ophalen of we geven tuinadvies en soms delen we plantjes uit – naast de folders.
Tegelijkertijd gaat het misschien nog steeds niet snel genoeg: veelbelovend is het werk samen met welzijnswerk in de wijken, bijvoorbeeld project Windkracht 10, dat opbouwwerk en groen verbindt, waarbij je samen met de mensen nadenkt over wat ze nodig hebben op sociaal en groen gebied. Door die projecten verbind je mensen en thema’s ; je hoort dan: “We hebben elkaar leren kennen door dit initiatief.” De woningbouwvereniging is ook belangrijk … dus het sociale en het milieu verbinden, dit is heel succesvol gebleken.
Rob: over het verhaal, we gebruiken grote woorden zoals ‘klimaatverandering’, ‘duurzaamheid’ ,‘adaptatie’. Komen die woorden wel aan bij mensen? Ik hoorde een kind in Rotterdam (een meisje van 10 ) zeggen: een ander woord voor duurzaamheid? Dat is ‘Aardlief’. We moeten misschien ook nadenken over andere bewoordingen…
Vraag van mevrouw (van het IVN) uit het publiek: we moeten beter omgaan met de bomen in de stad en de wijk… soms verdwijnen ze te snel, en 40 kleine boompjes hebben evenveel effect als een paar grote bomen, dus we kunnen ook nadenken over kleine boompjes planten. Piet: Ja, helaas, bomen moet soms gekapt worden uit veiligheidsoverwegingen omdat ze oud zijn en het gevaar oplevert… Dat hoort er nou eenmaal bij. Er worden echt niet zomaar bomen gekapt; er wordt echt over nagedacht.
Margot: We moeten inderdaad nadenken over de taal die we spreken… alleen al simpelweg het weerbericht voordragen: dan hebben we het over regenachtig weer.. oh wat jammer, het gaat weer regenen.. en oh wat leuk, nu schijnt de zon ; maar misschien moet dat ook wel wat anders … Is regen eigenlijk niet heel erg nuttig, voor de landbouw maar ook eigenlijk voor onszelf? Bijvoorbeeld om de droogte te bestrijden? Dus we mogen misschien positiever zijn over regen en de zon…. heel veel zon is ook niet altijd goed.
Ingrid: Groene vrijdag komt eraan: op Groene vrijdag mag je dakgoten gratis afkoppelen van het riool.
Margot: probleem is ook: bij hittestress, een van de problemen van klimaatverandering, is dat het vaak geen probleemeigenaar heeft; dus we hebben het sociale, het economische en ecologie , maar wie gaat er over hitte in een stad?
Mark: We moeten inderdaad beter op de bomen letten; er zijn zelfs plannen om na te denken over het registreren van bomen, dan weten we waar de bomen staan en kunnen we ze goed beheren.
We gaan over naar de zanger, een liedje van Paul de Graaf.
Het Grote Straatberaad
Daarna is de beurt aan Het Grote Straatberaad en de straatcoaches: drie mensen zijn hier : Patricia Eikelenboom namens Woongemeenschappen Eikpunt en IEWAN, Jonas Grutters van de Renate Rubinsteinstraat en Olaf Buunen van de Bosduifstraat.
Patricia: Ondanks het feit dat we een woongroep zijn die al langer bezig is met milieu en klimaat, zijn we nog steeds bezig om dit uit te breiden; verder te verduurzamen, bijvoorbeeld het watergebruik te verminderen, regentonnen, helofytenfilters te plaatsen.
Rob: Aan Jonas: Heb je een goede tijd gehad vandaag in jullie straat? Jonas: Nou, mijn zoon heeft les gehad van Margot Ribberink, dus mijn dag kan niet meer stuk…. Wat ik weer ontdekt heb, is de kracht van de gemeenschap, van community building… gedragsverandering door samen na te denken over problemen en oplossingen. Dat gaat ook sneller, je kunt elkaar goede voorbeelden geven en je kunt samenwerken.
Rob komt met een idee: Kunnen we de mobiliteit in de wijk niet veranderen, bijvoorbeeld in onze straat zijn steeds meer bezorgdiensten, kleine busjes die dingetjes komen brengen maar misschien moeten we juist het laatste stuk op een andere manier doen. Dat we postpakketjes centraal inzamelen en dat rest per fiets gebeurt of dat mensen het spul gewoon ergens komen ophalen.
Volgens Olaf van de Bosduifstraat was het lastig om mensen te organiseren en het gesprek te openen We hebben een ‘straatbaas’ aangewezen en die heeft meteen gezegd dat hij heel graag een burgerraad wil; deelauto’s zijn besproken, biologisch eten, minder vlees eten, etc.
Karlijn Benthem, kunstenaar, mede-organisator en bedenker van het programma ‘Warming Up’ en Het Grote Straatberaad, vat het gesprek op eigen wijze samen: We bespreken hier serieuze onderwerpen – we mogen ook de verbeelding laten helpen, creativiteit inbrengen: de haarvaten van de wijk – is het daar niet krap – de hittestress ‘oppakken’, de beste stuurlui wonen om de hoek; hitte is dodelijk dus knuffel je te pletter.
Ten slotte bieden de straatcoaches hun straatverklaringen aan wethouder Harriët Tiemens aan. Zij is blij met de tips en vindt het belangrijk om ‘bewijslast’ te verzamelen om te laten zien wat de positieve effecten zijn van groene investeringen – om mensen nog meer te overtuigen.
Dan krijgen we een column van Wout Waanders die langs alle Straatberaden is gegaan; o.a. over wat de witte walvis in de Waal hem verteld; Bert Lagerweij van Duurzaamheidscafé Nijmegen bedankt iedereen en Paul de Graaf zingt nog een lied.
De column van dichter/auteur Wout Waanders
Ik kreeg een lijstje toegestuurd met namen van straten
waar ik langs moest gaan, samen met wat fotografen.
Vastleggen wat er besproken wordt.
Ik fietste naar de eerste straat,
maar ik vertrok te laat. Te laat ontbeten,
mijn boekje vergeten, daarna ook nog eens verkeerd gereden,
er waaide een nieuwe wind door de stad, windkracht tien,
en overal was er een operatie steenbreek,
precies op de fietspaden die ik over moest.
En bij de Waal hoorde ik opeens: ‘hè, stop eens’.
Dus ik stop en kijk en zie – een witte walvis.
Een witte walvis in de Waal.
‘Ik ben de walvis van je droom,’ zei hij, ‘en wij moeten praten.’
‘Maar ik heb geen tijd,’ zei ik, ‘ik heb haast, ik ben eigenlijk al te laat,
het heeft eigenlijk al vrijwel geen zin meer.’
En de walvis zei: ‘doe eerst eens rustig,
het lijkt wel of je monsters ziet, ga even zitten
in het gras (kunst of niet) en luister.’
En ik luister.
Maar eerlijk, ik hoorde alleen auto’s,
druk pratende Volkswagens, trapauto’s, elektrische wagens,
(al dan niet op een kartonnen bordje geschreven)
‘Nee, luister nou eens langer,’ zei ze de walvis,
en opeens hoorde ik de man achter de megafoon,
de valk die over vloog, de jongen op de step, de nieuwe buren,
de vrouw die zichzelf beschermt tegen de zon met een zelfgeschilderd protestbord,
de mensen in de rubberboten, of op de kade, aan wal met een zonnebril op,
mensen die elkaar ontmoeten.
En de walvis zei: ‘weet je,
je zegt dat het allemaal geen zin meer heeft,
maar de zin verdwijnt pas, als je niet meer wil luisteren,
niet meer naar stemmen van buren of weervrouwen,
geluiden van bomen en golven van hitte of zee,
elkaar niet meer wil kennen of begrijpen,
niet meer lief wil hebben of knuffelen.’
En ik fietste door,
en vond eindelijk mijn straat.
‘Te laat!’ zei een van de fotografen terwijl ze met de rest
in de auto stapte en alvast naar LUX toe reed,
terwijl ik dacht: ja, soms ben je laat,
maar dat betekent nog niet
dat je te laat bent.
Met de auto ben je sneller,
is je gedicht misschien op tijd af,
maar je hoort alleen je eigen airco,
en mist zoveel om je heen.
www.woutwaanders.nl
De foto’s in LUX zijn gemaakt door Jimmy Israel & Renske Bakker Schut.
Hieronder vind je de complete opname van het Duurzaamheidscafé. Het begint op 19 minuten.
En nog een partij foto’s van Het Grote Straatberaad, gemaakt door fotograaf Mohanad Ataya
