Bij activisme denken veel mensen al snel aan grote straatprotesten, ludieke leuzen en vastgeketende mensen. Uiteraard blijft dat een belangrijk facet van activisme, maar het is ook veel meer dan dat. Tijdens het Duurzaamheidscafé van dinsdag 28 juni worden we er nog eens fijntjes op gewezen dat activisme echt op allerlei manieren tot uiting kan komen.
Door Thijs van Beusekom
Iedereen een activist?!, luidt de titel van dit Duurzaamheidscafé. Daarmee willen we zeker niet zeggen dat iedereen per se de straat op moet en ook zeker niet dat het ‘traditionele’ straatactivisme onbelangrijk is geworden (integendeel, dat is ontzettend belangrijk). Doel van het programma is juist om te laten zien dat iedereen zijn, haar of hen steentje bij kan dragen aan de activistische (klimaat)beweging, ook als je je misschien wat minder comfortabel voelt bij vastketenen, vastlijmen of klimaatmarsen. Er zijn namelijk tal van manieren om je in te zetten, bewijzen ook onze sprekers van deze avond.
Onder leiding van Claudia Fitsch – journalist, docent voor vluchtelingenjongeren en in het verleden zelf actief in de activistische beweging – gingen we in gesprek met vier sprekers die allen op hun eigen manier activistisch zijn. De avond begon met korte inleidende gesprekjes met elk van hen. De eerste die naast Claudia mocht komen zitten, was Marjan Smeulders.
Marjan Smeulders
Als microbioloog aan de Radboud Universiteit doet Smeulders voornamelijk onderzoek naar bacteriën. Maar daarnaast is ze als wetenschapper ook lid van Scientists4Future, een coalitie van bezorgde wetenschappers, en sinds kort van Scientist Rebellion, een aftakking van actiegroep Extinction Rebellion bestaande uit wetenschappers. Tijdens een actie voor die laatste groep werd ze in mei van dit jaar voor het eerst in haar leven opgepakt, tijdens een blokkade in Rotterdam. “Spannend”, zegt ze daarover. “Maar het is helaas nodig.” Een van de inspiratiebronnen die ze noemt voor haar recent opgeleefde fanatieke activisme, is een quote uit het IPCC-rapport:
“Climate change is a threat to human well-being and planetary health. Any further delay in concerted anticipatory global action on adaptation and mitigation will miss a brief and rapidly closing window of opportunity to secure a liveable and sustainable future for all.”
Lars Westra
In het tweede een-op-een-gesprek van de avond kwam Lars Westra aan het woord. We kunnen Westra kennen als “de Greta Thunberg uit Nijmegen”, aldus De Gelderlander. Ondanks zijn nog jonge leeftijd van 15 jaar, zet hij zich al jaren in voor kinderrechten met zijn onderneming Visie Van Kinderen. Vorig jaar was hij de jongste spreker ooit voor het Gelders provinciebestuur en op 14-jarige leeftijd bracht hij het boek Ons Recht uit, waarin hij verschillende jonge activisten interviewt. Een van die activisten uit zijn boek, Ianthe Minnaert, heeft Westra in het bijzonder geïnspireerd. Westra draagt het betoog dat Minnaert voor zijn boek heeft geschreven op overtuigende wijze voor, alsof hij het zelf ook precies zo zou verwoorden. Hij voegt toe dat het soms best lastig is dat mensen hem niet serieus lijken te nemen vanwege zijn leeftijd. “Ik krijg weleens het verwijt dat ik zou zijn geïndoctrineerd door mijn ouders. Alsof kinderen geen eigen mening kunnen hebben.”
Sible Schöne
We gaan van de jongste spreker naar de oudste: Sible Schöne. Schöne heeft een enorme staat van dienst, met een 35-jarige carrière in de klimaatwereld. Hij was onder andere hoofd klimaatprogramma Nederland en lid van het internationale klimaatteam bij het Wereld Natuur Fonds. Daarna werd hij directeur van HIER Klimaatbureau. Inmiddels is hij met pensioen, maar blijft hij als adviseur verbonden aan HIER. HIER heeft als doel om burgers en bedrijven meer te betrekken bij het klimaatprobleem. Onvermijdelijk, aldus Schöne. Als inspirator noemt hij chemicus Charles Keeling, die als eerste met grote nauwkeurigheid de concentraties koolstofdioxide in de atmosfeer registreerde en er zo achter kwam dat die concentratie wereldwijd aan het stijgen was. Schöne prijst vooral het doorzettingsvermogen van Keeling, aangezien het tweejarige onderzoeksproject te maken kreeg met veel tegenslag en -stand.
B.Carrot
De laatste spreker van vanavond is Anat, die onder het pseudoniem B.Carrot maatschappelijk geëngageerde strips en illustraties maakt. Daarbij beperkt ze zich niet tot een specifiek thema. Haar debuutstripboek Alle dagen ui vertelt het indringende en waargebeurde verhaal van een vluchteling die door het Nederlandse bureaucratische systeem een jaar lang vastzit in een opvangkamp en uiteindelijk dakloos eindigt. Daarnaast werkte ze mee het stripboek De Vleesvrije Stad. Op dit moment is ze bezig met een nieuw project over abortus. Met de recente ontwikkelingen in de VS natuurlijk hyperactueel. “Een strip maken duurt lang”, zegt ze. “Daarom is het soms moeilijk om de meest recente ontwikkelingen mee te nemen. Maar het zijn vaak universele verhalen.” Als inspiratiebron zoekt B.Carrot het in een andere hoek, namelijk bij actiekeuken Le Sabot, die met hun gaarkeuken bij verschillende protesten en acties eten verzorgen voor deelnemers.
Beeldbrengers
De reeks openingsgesprekken wordt halverwege onderbroken door een korte reportage van Beeldbrengers, waarin Madeleen Helmer vertelt over haar actieverleden en de verschillen die ze ziet met actievoeren vroeger en nu. In het verleden was zij onder andere actief bij het Rode Kruis, binnen de werkgroep klimaat. Inmiddels werkt zij bij het Klimaatverbond. Verandering gaat niet vanzelf, ziet zij ook al jaren. “Geduld en volhouden is het belangrijkste activisme”, aldus Helmer.
Panelgesprek met publiek
Tijdens het levendige nagesprek kan het publiek meepraten over verschillende vormen van activisme en daarbij vragen stellen aan alle vier de sprekers. Het publiek had veel te vragen en vertellen; het werd dan ook een interactief nagesprek. Het gesprek krijgt vorm aan de hand van Mentimeter-stellingen/-vragen. De eerste vraag luidt: ‘Liever actievoeren op straat of liever op social media?’, waarbij de meeste stemmen overtuigend naar actievoeren op straat gaan. Het maakt de tongen flink los, want er wordt lang over gesproken met de zaal en sprekers.
Op de tweede stelling – ‘Als de politiek niet genoeg doet aan de klimaat- en biodiversiteitscrisis, wordt burgerlijke ongehoorzaamheid een plicht’ – wordt vooral ‘Eens’ gestemd. Misschien niet geheel verrassend, gezien het hoge activistische gehalte in de zaal. Wel ontstaat er weer een fanatiek gesprek over het nut van activisme en de manieren waarop actie wordt gevoerd.
‘Alles begint bij politiek en grote bedrijven, dus een beter milieu begint niet bij jezelf.’, is de laatste stelling. De meeste mensen in de zaal zijn het hiermee oneens. Opvallend is dat een aantal jongere mensen uit het publiek het juist eens zijn met deze stelling. Het zorgt andermaal voor een mooi gesprek.
Er staan eigenlijk nog meer stellingen op de rol, maar door de enthousiaste gesprekken in de zaal zijn we helaas alweer door de tijd heen. De activistische beweging kent in ieder geval in deze zaal genoeg aanhangers!
Wrap-up
Woordkunstenaar en spoken word artist Lev Avitan hoorde de gesprekken tijdens het Duurzaamheidscafé op 28 juni 2022 aan en droeg hem voor. Bekijk de wrap up hier.
Foto’s: Mohanad Ataya
