Tekst: Rogier Kersten
Foto’s: Mohanad Ataya
Dragtivist Kaotica van House of Extinction opent de avond met een act die onder andere refereert aan de massaconsumptie in de maatschappij.
Moderator Maïté Tjon A Hie verwelkomt iedereen. Het thema is de hypocrisie waar we allemaal mee te maken hebben als het gaat over klimaatbewust handelen en eigen gedrag. Dit wordt direct concreet gemaakt door een biecht van Margot Ribberink, de eerste weervrouw op landelijke televisie en ambassadeur van het klimaat. Kiki Kolman, coördinator van de programmaraad van het Duurzaamheidscafé, neemt de biecht af. Zij geeft ter introductie aan dat voor iedere biecht van de avond geldt: “We bewonderen de biechters om hun moed en gaan hen vanavond vergeven.”
Biecht
Margot (rechts op de foto) erkent geen heilige te zijn. Zij probeert het wel. Zo vliegt zij niet meer, maar ze heeft nog wel een dieselauto. Ze vindt het lastig hem de deur uit te doen en kan er (nog) geen afscheid van nemen. Ze vindt treinreizen verschrikkelijk en verzint steeds argumenten om het goed te praten. Op verzoek van Kiki sluit Margot haar biecht af met de woorden: “Ik ben hypocriet.” Het publiek reageert daarop collectief met de woorden: “En wij ook!”
Daarna gaat het publiek met elkaar in gesprek over wat men ‘goed’ doet en wat men ‘fout’ doet. Voorbeelden van aspecten waarop men zondigt zijn: vliegen, kleding kopen, vlees eten, rijden in een dieselbusje. Tegelijkertijd zijn er ook discutabele vraagstukken. Bijvoorbeeld: soms is het beter om een dieselbusje helemaal af te rijden dan een nieuwe elektrische auto te kopen.
Vraaggesprek met Manu Busschot
Er volgt een vraaggesprek met de eerste gast van de avond: Manu Busschots, klimaatpsycholoog, coach en oprichter van de Stichting Klimaatgesprekken.
Volgens Manu heeft het geen zin om mensen een kant op te willen sturen. Wat wel zin heeft, is het gesprek aangaan. Probeer te achterhalen wat iemand motiveert, wat iemand belangrijk vindt. Stel vragen en wees nieuwsgierig naar drijfveren, maar ga niet met de vinger wijzen. Want mensen willen wel veranderen, maar niet veranderd worden. Het is een soort rouwverwerking: accepteren wat niet meer kan, twijfels benoemen en opnieuw hechten aan de werkelijkheid.
Menselijk gedrag wordt sociaal bepaald (wat is de norm?). Er zijn drie lagen die bepalend zijn voor verandering: het individu, de sociale groep en het systeem.
Biecht
Er volgt weer een biecht. Dit keer van Alina Salomon, directeur/kwartiermaker bij Stichting Klimaatgesprekken. Zij zet zich via haar werk in voor het klimaat .en zij is veganistisch. Ze heeft in het verleden heel veel gevlogen, maar heeft zichzelf 15 jaar geleden bekeerd en sinds die tijd niet meer gevlogen. Ze was een uithangbord voor de niet-vlieg beweging.
Ze biecht op dat ze een tijdje geleden vriendinnen uit Argentinië heeft laten overkomen om elkaar weer te kunnen zien. En nu ze is uitgenodigd om een keer naar Argentinië te komen. Botsende waarden zorgen ervoor dat zij nu (weer) een moeilijke afweging moet maken. Ook Alina sluit haar biecht op verzoek van Kiki af met de woorden: “Ik ben hypocriet.” Het publiek reageert: “En wij ook!”
Vervolg van het gesprek met Manu
Maité praat verder met Manu. Als je graag zelf anderen overtuigt, wil je congruent zijn, maar je moet niet uitstralen dat je het allemaal beter weet. Mensen vinden het onprettig als ze moreel betrapt worden. Het is allereerst belangrijk met elkaar ruimte te maken voor het gesprek. Vanuit die ruimte kunnen weer nieuwe dingen ontstaan. We hebben collectief iets te doen in plaats te gaan moraalziften: “De neiging om inconsistenties bij anderen te spotten om je beter te voelen over jezelf.”
Weerstand ontstaat ook doordat het te snel gaat. Hoe snel moeten we gaan versus hoe snel kunnen we gaan. Dit leidt tot vertraging van de verandering. En tot slot geeft Manu aan dat ongemak ook hoort bij de transitie. Laten we dat niet proberen te vermijden.
Biecht
De laatste biecht van de avond komt van Jaap Tielbeke, journalist en schrijver van het boek ‘Een beter milieu begint niet bij jezelf’ en maker van het tv-programma ‘Wat houdt ons tegen?’. Jaap praat over klimaatverandering, schrijft erover en reist met de trein. Hij onthult dat hij dagelijks zondigt: hij staat op punt om een vliegreis te maken. En hij is verslaafd aan zijn smartphone. Ondanks dat ze niet per se milieuvriendelijk zijn wil hij toch weer een gloednieuwe Apple bestellen in plaats van een Fairphone. Ook Jaap sluit af met de woorden: “Ik ben hypocriet” en het publiek reageert: “En wij ook!”
Vraaggesprek met Jaap Tielbeke
Maité gaat in gesprek met Jaap Tielbeke. Zijn boek gaat over de valkuil die verscholen ligt in het naar binnen gekeerde. We hebben niet alleen handelingsperspectief als consument, maar juist ook als burger. Een beter milieu begint bij jezelf internaliseert de schuldvraag. Het is ons opgelegd door mensen die er baat bij hebben. Hij mist vanavond dan ook het gevoel van woede. We moeten niet alleen naar onszelf kijken, maar vooral naar degene op machtsposities. Dat zijn degenen die zich moeten schamen. En daar zouden we onze pijlen op moeten richten. Als je als burger je stem laat horen, kun je weldegelijk verandering bewerkstelligen. Als voorbeelden noemt hij o.a. deelname aan klimaatdemonstraties en de Urgenda-rechtszaak.
We zitten met z’n allen vast in het systeem. We worden constant verleid om een vervuilende keuze te maken. Hypocrisie wordt vaak als verwijt gebruikt om de discussie/het debat dood te slaan. Hoop zit hem niet in “Kunnen we nog iets redden?”, maar “Bouw ik voort aan een breder draagvlak”, “Kan ik bijdragen aan een betere wereld?”
Afsluiting
Maité bedankt het publiek voor hun aanwezigheid en hun bijdrage. Haar slotconclusie van de avond: We moeten niet perfect willen zijn en het is ook goed om af en toe een keer boos te zijn. Dragivist Ekkie van House of Extinction sluit de avond af met een slotact die de ‘bad guy’ van de klimaatcrisis verbeeldt.
Het volgende Duurzaamheidscafé is op 26 maart 2024. Het thema is dan sociale ongelijkheid en de energietransitie.
