Door Esmée de Lorijn, lid van de Programmaraad van het Duurzaamheidscafé
Foto’s: Peter van Esch
Dit duurzaamheidscafé was onderdeel van het jaarlijkse klimaatfestival Nimma aan Zee. Voor klimaat is inheemse kennis van cruciaal belang. Toch luisteren en respecteren we deze kennis nog niet genoeg. Vandaag duiken we in oude kennis en het diepe weten van deze gemeenschappen.
Op het podium vandaag Chautuileo Tranamil, diaspora van de Mapuche Pewenche uit Chili, en Leander Vermaning, diaspora uit de Lokono-gemeenschap in Suriname. Aan hen de vraag: wat is inheems? Inheems is in hun ogen een verzamelterm met kolonistische wortels. Het geeft ze een juridische status en dat is belangrijk voor het verkrijgen van rechten maar ze worden liever genoemd bij de naam van hun mensen.
Wat kenmerkt die inheemse kennis dan? Deze mensen leven al eeuwenlang samen met de natuur. Ze hebben een kosmische visie die in verbinding staat met de aarde en geloof in meer werelden dan de huidige wereld. Zo is er ook de wereld van de voorouders, de bomen, de dieren en nog zoveel meer. De kennis zit verbonden met het DNA, zit in het volk. De kennis zit in andere perspectieven, in waardes. In veel volken bestaat het woord natuur, biodiversiteit en klimaat niet eens. De natuur is een onderdeel van het bestaan.
Deze diepe kennis laat zich mooi zien in het voorbeeld dat Chautuileo geeft. In Chili was in 2009 een hevige aardbeving. Voor velen kwam deze aardbeving als een verrassing, zelf voor het lokale NASA-onderzoekscentrum. De Mapuche-gemeenschap had al drie weken door dat er een aardbeving zou komen door te kijken naar de vogels. Zij zien wat er gebeurt door de natuur te observeren met de kennis van duizenden jaren verbonden zijn aan dezelfde plek.
En hoe denken zij over de stelling ‘Zijn mensen schadelijk voor de natuur?’ Nee, ze zijn de verzorgers van Moeder Aarde. Ze voelen verantwoordelijkheid en vieren die. Inheemse mensen houden van de plek waar ze wonen, ze willen deze niet veranderen. Chautuileo en Leander zien wel dat veel mensen nu destructief gedrag vertonen. We moeten structureel en systematisch kijken om dit te veranderen.
Wat zouden we mee moeten nemen van de inheems kennis? Gemeenschap is belangrijk. We hebben elkaar nodig. Onze woordenschat en principes gebruiken – wederkerigheid bestaat in zoveel vormen en in onze cultuur is er maar één woord voor.
Het merendeel van de mensen in de zaal voelt zich onderdeel van de natuur, alleen voelen ze zich in het dagelijkse Nijmeegse leven géén onderdeel van de natuur. Hoe kan dat? Overal zijn regels voor, we leven in een individualistische maatschappij, zegt het publiek. Kunnen we ons een leven in Nijmegen voorstellen waar dit wel zo is? Een groot deel geeft toe: eigenlijk niet.
Toch zijn er hoopvolle voorbeelden. Zo is regeneratieve boerderij Bodemzicht in Malden een van de voorbeelden waar inheemse kennis gebruikt wordt om niks te nemen van de aarde maar de aarde iets te brengen. Waar de mens verbonden is met de aarde. Met liefde wordt hier geboerd zonder dat dit de aarde schade toebrengt, maar waar de natuur juist herstelt.
Anna van Leeuwen, oprichter van Bodemzicht: ‘Wat ik mis is zelfreflectie en liefde voor de aarde. Mensen stellen zich niet vaak de vraag: “Wat kan ik komen brengen?” In onze cultuur zijn we vooral gericht op nemen. In onze geschiedenis gaat het vooral over hoe wij beter, anders en slimmer zijn dan anderen. Op dit moment is er in Nederland bijna meer biodiversiteit in de stad dan op het platteland. Onze wereld is rijk en als je dat opmerkt, kunnen we kijken hoe we beter kunnen samenwerken.´
Na een gesprek met de zaal over het vieren van verantwoordelijkheid en omarmen van diversiteit sluiten we af met een ritueel. Het gaat over spiritualiteit en verbondenheid. Welke intentie neemt iedereen mee? En hoe zien we dat in het perspectief van de vier windrichtingen die staan voor: overleden voorouderen, overleden strijders, de huidige generatie en de nog niet geboren kinderen. Na het ritueel vertrekken we samen naar het pop-up bos en luisteren naar de afsluiting van de middag met woordkunstenaar Lev Avitan
